Qeyd edildiyi kimi, icarəyə verən hər bir icarə müqaviləsini ya əməliyyat, ya da maliyyə icarəsi kimi təsnifləşdirməlidir. Təsnifləşdirmə icarəyə verilən aktivin mülkiyyətçiliyi ilə bağlı bütün risklər və mükafatlar ötürülməsinə əsasən aparılır.

Əgər icarəyə verilən aktivin mülkiyyətçiliyi ilə bağlı əsas etibarilə bütün risklər və mükafatlar ötürülürsə, bu icarə maliyyə icarəsi kimi təsnifləşdirilir. Əgər icarəyə verilən aktivin mülkiyyətçiliyi ilə bağlı əsas etibarilə bütün risklər və mükafatlar ötürülmürsə, bu icarə əməliyyat icarəsi kimi təsnifləşdirilir. İcarənin təsnifatı icarə müddətinin başlanğıcında müəyyən edilir və yalnız icarə müqaviləsində dəyişiklik olduğu zaman yenidən qiymətləndirilir.

İcarənin maliyyə yaxud əməliyyat icarəsi olması icarə müqaviləsinin formasından deyil, əməliyyatın məzmunundan asılıdır.

Maliyyə icarəsindən müəssisə adətən icarəyə götürdüyü aktivi gələcəkdə almaq fikrində olduğu zaman istigadə edir. Maliyyə icarəsi, bir növ, zamin və zəmanət tələb etməyən kredit müqaviləsinə bənzəyir.

İcarənin maliyyə icarəsi kimi təsnif edilməsi aşağıda qeyd edilən ayrı-ayrı vəziyyətlərdən və ya onların birləşməsi nəticəsində mümkündür:

• icarə müddətinin sonuna qədər, icarəyə verilmiş aktiv üzrə mülkiyyət hüququ icarəçiyə keçir;
• icarəçinın, aktivi ədalətli dəyərindən əhəmiyyətli dərəcədə aşağı olacağı gözlənilən qiymətə almaq hüququ həmin hüququn reallaşması tarixində mövcuddur və icarəçinin həmin hüquqdan istifadə edəcəyini icarə müddətinin başlanğıcında əsaslandırılmış şəkildə bildirmək mümkündür;
• icarə müddəti, hətta mülkiyyət hüququnun ötürülmədiyi halda, aktivin iqtisadi istifadə müddətinin əhəmiyyətli dərəcədə böyük hissəsini təşkil edir;
• icarə şərtlərinin qəbul edilməsi tarixində icarə ödənişlərinin diskontlaşdırılmış dəyəri, icarəyə verilən aktivin ən azı ədalətli dəyərinə tam olaraq bərabərdir; və
• icarəyə götürülmüş aktiv elə səciyyəvi xüsusiyyətə malikdir ki, onun tərkib hissəsi modifikasiya edilmədən, yalnız icarəçi tərəfindən istifadə edə bilər.

Eyni zamanda, aşağıda qeyd edilən vəziyyətlər, ayrı-ayrılıqda və ya birlikdə, icarənin maliyyə icarəsi kimi təsnif edilməsinə işarə edə bilər:

• əgər icarəçi icarə müqaviləsini ləğv edə bilərsə, icarəyə verən subyektin həmin ləğvlə bağlı çəkdiyi bütün zərər icarəçi tərəfindən ödənilməlidir;
• icarədə olan aktivin qalıq dəyərinin dəyişməsi (qalxıb-enməsi) nəticəsində yaranan mənfəət və ya zərər icarəçiyə aiddir (məsələn, icarə müddətinin sonunda satışdan əldə olunan gəlirin böyük hissəsinə bərabər olan güzəşt formasında); və
• icarəçi icarəni bazar qiymətindən əhəmiyyətli dərəcədə aşağı qiymət üzrə ikinci dövrdə davam etdirmək imkanına malikdir.

Lakin, yuxarıda qeyd edilən vəziyyətlərə baxmayaraq əgər icarə obyektinin mülkiyyət hüququ ilə bağlı olan risk və mükafatların hamısının ötürülməməsi hər hansı digər əlamətlərdən bəlli olarsa, bu zaman, həmin icarə növü əməliyyat icarəsi kimi təsnif edilir.

Tanınma

İcarə müddətinin başlanğıc tarixində icarəyə verən maliyyə icarəsində olan aktivləri öz balansında debitor borclar kimi tanımalıdır. Debitor borcların məbləği icarə obyektinə qoyulmuş xalis investisiya dəyərinə bərabər olacaqdır.

İcarəyə xalis investisiya qoyuluşu - İcarə müqaviləsində nəzərdə tutulan faiz dərəcəsi üzrə diskontlaşdırılmış, icarəyə ümumi investisiya qoyuluşudur.

İcarəyə ümumi investisiya qoyuluşuna aşağıdakılar daxildir:

1. maliyyə icarəsi çərçivəsində icarədar tərəfindən alınan icarə ödənişləri, və;
2. icarədara çatacaq hər hansı zəmanətsiz qalıq dəyəri.

   Zəmanətsiz son qalıq dəyəri - İcarədə olan əsas aktivin qalıq dəyərinin elə bir hissəsidir ki, onun əldə edilməsinə icarədar tərəfindən təminat verilmir yaxud yalnız icarədarla əlaqəli tərəf təminat verir.

İlkin ölçülmə

İcarəyə verən icarə obyektinə qoyulmuş xalis investisiyanı ölçmək üçün icarə müqaviləsində nəzərdə tutulan faiz dərəcəsindən istifadə etməlidir.

İstehsalçı və ya diler qismində çıxış edən icarədarlardan başqa, digər icarədarlar tərəfindən çəkilən ilkin birbaşa məsrəflər, icarə üzrə qoyulmuş xalis investisiyanın ilkin ölçməsinə daxil edilir və icarə müddəti boyunca tanınmış gəlirin məbləğini azaldır. İcarə müqaviləsində nəzərdə tutulan faiz dərəcəsi elə müəyyənləşdirilir ki, ilkin birbaşa məsrəflər mexaniki olaraq icarə üzrə qoyulmuş xalis investisiyaya daxil edilir; onların ayrıca əlavə edilməsinə ehtiyac qalmır.

İcarə üzrə qoyulmuş xalis investisiya aşağıdakı məbləğlərin cəmini təşkil edir:

• diskontlaşdırılmış icarə ödənişləri məbləğində icarə üzrə debitor borclar (ödənilməli olan hər hansı icarə stimulları çıxılmaqla);
• ilkin olaraq icarə müddətinin başlanğıc tarixindəki indeks və ya dərəcələrdən istifadə etməklə ölçülən, indeks və ya dərəcələrdən asılı olan dəyişkən icarə ödənişləri;
• diskontlaşdırılmış ləğvetmə dəyəri ilə qiymətləndirilən aktivin son qalıq dəyəri
• icarənin ləğv edilməsi ilə bağlı cərimə ödənişləri.

İstehsalçı və ya diler qismində çıxış edən icarədarlar

İcarə müddətinin başlanğıc tarixində istehsalçı və ya diler qismində çıxış edən icarədarlar hər bir maliyyə icarələri üzrə aşağıdakıları tanımalıdır:

• əsas aktivin ədalətli dəyərinə bərabər olmaqla gəlir kimi tanınan məbləğ, və ya, əgər daha aşağıdırsa, faiz dərəcəsinin bazar qiymətinə əsasən hesablanaraq, icarədarın hesabına yığılan icarə ödənişlərinin diskontlaşdırılmış dəyəri;
• ilkin dəyər kimi tanınan satışın maya dəyəri, və ya, əgər fərqlidirsə, əsas aktivin balans dəyərindən zəmanətsiz son qalıq dəyərinin diskontlaşdırılmış dəyəri çıxılmaqla əldə edilən məbləğ; və
• 15 No-li MHBS-nın tətbiq edildiyi birbaşa satış siyasətinə uyğun olaraq satışdan əldə olunan gəlir və ya zərər (gəlir ilə satışın maya dəyəri arasındakı fərq olmaqla). 15 No-li MHBS-da təsvir edildiyi kimi icarədarın əsas aktivi ötürüb-ötürməməsindən asılı olmayaraq, istehsalçı və ya diler qismində çıxış edən icarədar maliyyə icarəsi üzrə satışdan əldə olunan gəlir və ya zərəri icarə müddətinin başlanğıc tarixində tanımalıdır.

Sonrakı ölçülmə

İcarəyə verən icarə müddəti boyunca maliyyə gəlirini, icarədarın icarə üzrə xalis investisiyası üzrə sabit dövri gəlirlilik dərəcəsini əks etdirən sxemə əsasən tanımalıdır.

Uçot

Оbyektin icarəçiyə verilməsi İcarə müqaviləsi və onun tərkib hissəsi olan Təhvil-təslim Aktı ilə sənədləşdirilir.

İcarəyə verən icarəyə verdiyi tikili və avadanlıqlara görə köhnəlmə hesablamır və tikili və avadanlıqları təmir etmir.

İcarəyə verilmiş torpaq, tikili və avadanlıqlar müqavilənin şərtlərindən asılı olaraq icarəyə verənin balansından çıxa da bilər, qala da bilər.

Torpaq, tikili və avadanlıqlar maliyyə icarəsinə verildikdə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:

• maliyyə icarəsinə verilmiş aktivin ilkin dəyərinə 174, 214 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 111 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
• maliyyə icarəsinə verilmiş aktivə hesablanmış amortizasiya məbləğinə, habelə qiymətdəndüşmə zərərinə 112 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 174, 214 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə.

Maliyyə icarəsində olan aktivlərə görə hesabat dövrü ərzində hesablanan faiz məbləğlərinə 216 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 631-3 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklərin cari dəyəri hesablandıqda həmin öhdəliyin dəyəri ilə cari dəyər arasındakı fərqə 406 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 631-3 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borclarının cari dəyəri hesablandıqda həmin kreditor borcun dəyəri ilə cari dəyər arasındakı fərqə 535 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 631-3 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

Maliyyə iсarəsi üzrə gəlirə görə yaranan məbləğə hesabat dövrünün mənfəəti kimi 631-3 №li subhesabın debeti və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.